ZNACZENIE CZYTELNICTWA W ROZWOJU DZIECKA Rodzice zazwyczaj wiedzą o tym, że czytanie książek ma duże znaczenie dla rozwoju dziecka. Dzięki czytaniu dzieci rozwijają wyobraźnię, wzbogacają swoje słownictwo i styl wypowiedzi. Są to prawdy ogólnie znane i często powtarzane. Wydaje się jednak, że nie do wszystkich dociera istotna prawda o tym, że biegłość w czytaniu czyni dziecko zdolnym do dalszego kształcenia. Dzieci mają kłopoty z nauką, gdyż nie potrafią czytać ze zrozumieniem. Stąd też wielkim zadaniem szkoły i domu jest wytworzenie silnej motywacji do czytania, sprawienie, aby czytanie było zajęciem atrakcyjnym, aby książka zaspokajała różnorodne pragnienia i potrzeby dziecka- emocjonalne i intelektualne. Istnieje wiele przyczyn tego, że dzieci nie chcą czytać książek. Zaliczyć tu trzeba brak nawyku czytania. Brakuje zachęty ze strony rodziców, brak przykładu, że dziecko nie widzi czytających rodziców, a książka jest w domu tylko ozdobą regału. Gubimy ten etap w rozwoju dziecka, kiedy jest najbardziej chłonnym odbiorcą literatury, kiedy tak łatwo dziecko przejmuje wzory zachowań od swoich literackich ulubieńców. „Są to właściwości rozwojowe charakterystyczne dla wieku dziecięcego: po pierwsze szybki rozwój i związane z nim zapotrzebowanie na wzory zachowań, po drugie- duża pobudliwość emocjonalna i po trzecie skłonność do naśladownictwa”. Autorka książki „Czytanie domowe” podkreśla, że rola domu w przygotowaniu do czytelnictwa jest nieodzowna, a nawyk kontaktu z książką jest posagiem intelektualnym, który dziecko wynosi z domu. Ten posag decyduje nie tylko o wiedzy dziecka, ale tez o pewnych właściwościach charakteru i preferowanych wartościach i postawach życiowych. Podkreślmy jednak- lektura może oddziaływać na czytelnika wówczas, kiedy rozumie on czytany tekst. Wtedy dopiero dokonuje się pewien wpływ na jego osobowość. Ważnym czynnikiem jest osoba polecająca lekturę. Jeśli jest to osoba ciesząca się sympatią i autorytetem dla młodego czytelnika- tym lepiej. Książka może spełniać ważną rolę w wychowaniu dziecka. W ostatnich latach, po zachłyśnięciu telewizją i komputerem, coraz szerzej mówi się o potrzebie czytania dzieciom baśni już we wczesnym etapie ich rozwoju. Podkreśla się ważne zadania wychowawcze takiego działania: rozwijanie wrażliwości estetycznej, wpływ na rozwój intelektualny, doskonalenie słownictwa, stylu wypowiedzi, kształcenie myślenia i wyobraźni. Baśnie uruchamiają możliwości interpretacyjne, rozwijają sferę uczuć, gdyż dziecko przeżywa los bohaterów i identyfikuje się z nimi. Literatura ukazuje wzory zachowań. W wychowaniu rodzinnym może służyć wzorami dobrze wykonanych obowiązków, postaw rodzicielskich, ale może też wzbudzać np. zainteresowanie przyrodą. W opracowaniu pt. „Czytanie w początkowych latach edukacji’ wymieniono najistotniejsze funkcje lektury: – wzbogacanie biernego i czynnego słownictwa dziecka – pomoc w ogólnym opanowaniu języka – podniesienie poziomu kultury słowa -wzbogacenie stylu wypowiedzi – podniesienie poziomu zrozumienia dłuższych tekstów – doskonalenie formy dźwiękowej języka ucznia (artykulacji,akcentu, przestankowania, siły głosu, modulacji, tempa). Nie jest więc wielkim odkryciem, że autorzy opracowania podkreślili wpływ czytania na poziom rozwoju mowy, rozwoju procesów poznawczych, myślenia i strony emocjonalnej osobowości dziecka. Pamiętać należy, że istnieje ścisła korelacja miedzy rozwojem dziecka a jego zainteresowaniami czytelniczymi. Zanim nastąpi spotkanie dziecka z lekturą, ma ono możliwość słuchania kołysanek czy wierszowanek. Potem kontakt malucha z książeczką sprowadza się do oglądania ilustracji. Dziecko zaczyna śledzić układ plam barwnych na kartkach- umiejętność odczytywania obrazka ogranicza się początkowo do wyliczania przedstawionych przedmiotów. Stopniowo świat wyobrażeń dziecka ulega rozszerzeniu i przechodzi od pojęć prostych do bardziej złożonych. Należy pamiętać, że pierwsze kontakty dziecka z książką to forma zabawy. Bajki i baśnie przenoszą maluchy w świat emocji i zaczynają kształtować ich osobowość. Przełomem w rozwoju czytelnictwa jest nabycie umiejętności samodzielnego czytania. Doskonalenie techniki czytania przestaje być tylko zabawą, staje się elementem nauki. Staje się tez sposobem zdobywania wiedzy i tu pojawia się czasami postawa niechętna wobec książki. By temu zapobiec ważne jest podsuwanie dziecku takiej lektury, która sprawiać mu będzie przyjemność i rozwijać nawyki czytelnicze. W starszych klasach szkoły podstawowej dziecko wkracza w etap niezależności intelektualnej. Uczniowi trzeba pomóc w umiejętności selekcji czytanych książek. Telewizja i komputer nie zastąpią czytania. Nauczyciele i rodzice muszą motywować dzieci do czytania. Powodzenie pierwszego etapu inicjacji czytelniczej zależy głównie od domu, gdzie trzeba zadbać o to, by kontakt z książką rozpoczął się jak najwcześniej. Dużo się mówi ostatnio o potrzebie głośnego czytania dzieciom. Uczy to dzieci myślenia, rozwija ich wyobraźnię, ale także zapobiega uzależnieniu od elektronicznych mediów. Naukowcy podkreślają- film i telewizja nie zastąpią słowa drukowanego, choć takie proroctwa do niedawna się pojawiały. Powinniśmy nauczyć się korzystania z Internetu, ale także korzystania z wielkiego dziedzictwa kultury zawartego w książkach. Pamiętać trzeba, że we współczesnym świecie człowiek nie może funkcjonować bez umiejętności czytania i powtórzyć trzeba myśl podstawową- należy zadbać o to, by kontakt z książką rozpoczął się jak najwcześniej.
Opracowała: Halina Puchalska Bibliografia
1.A.Jakubowicz, K.Lenartowska, M.Plenkiewicz- „Czytanie w początkowych latach edukacji”, Bydgoszcz 1999
2. J.Papuzińska – „Czytanie domowe”, Warszawa 1975
3. H.Skrobiszewska –„Książki naszych dzieci”, Warszawa 1997
